Jak co roku amerykański magazyn „Archeology” stworzył zestawienie najważniejszych i wnoszących najwięcej wiedzy do historii odkryć archeologicznych, które miały miejsce w ledwo co minionym 2014 roku. Niezwykle ważnych odkryć jest o wiele więcej, ale mając pogląd na wszystkie najważniejsze, które były opisywane przez „Archeology” przez 12 ostatnich miesięcy, magazyn mógł wybrać te, które obiektywnym zdaniem redaktorów miały największe znaczenie. Nie mają one przypisanej wartości, wszystkie znajdują się na równi i żadne z nich nie jest wyróżnione.
Badania w Stonehenge
Najnowsze badania wzmacniają hipotezę, że najsłynniejszy kamienny krąg świata był zaledwie jedną z wielu konstrukcji tworzących ponad 4000 lat temu ogromny kompleks pogrzebowy. Stonehenge na pierwszy rzut oka wydaje się być samotnym monumentem. Dookoła niego są jedynie pola i żadnych innych kamiennych konstrukcji. Rzeczywistość jest jednak zupełnie inna. Stonehenge nie jest jedynym kręgiem na równinie Salisbury. Od dawna znane jest dużo mniejsze Woodhenge, a kilka lat temu badacze odkryli nad rzeką Avon pozostałości kolejnego kręgu, na którym stały kiedyś kamienie. Trzy kilometry na północny-wschód od Stonehenge znajduje się natomiast Durrington Walls, które wyrasta na jedno z najważniejszych miejsc w prehistorycznym krajobrazie tego miejsca. Jest to największe brytyjskie henge, czyli ziemna konstrukcja złożona z kolistego lub owalnego rowu i towarzyszącego mu nasypu. W przypadku Durrington Walls rów ma aż 480 m średnicy. Krąg ten kryje pozostałości największej znanej drewnianej brytyjskiej osady z neolitu. Powstała ona dokładnie w tym samym czasie, gdy zaczęto ustawiać w Stonehenge pierwsze głazy, czyli około 4,5 tys. lat temu. Najciekawszym z nowych znalezisk jest starszy od słynnego kamiennego kręgu podłużnych kopiec, który był masywną drewnianą budowlą przysypaną później ziemią. Podejrzewa się, że była ona używana do złożonych rytuałów pogrzebowych, które polegały m.in. na oddzielaniu tkanek miękkich od kości. Naukowcy uzyskali także wiele informacji o setkach znanych dotąd obiektów z epoki brązu, epoki żelaza, starożytności, a także z XX w. Do tych najmłodszych należą ślady po okopach, które kopali ćwiczący na równinie brytyjscy żołnierze, a także pozostałości pierwszej brytyjskiej bazy lotniczej wykorzystywanej przez Royal Flying Corps w latach 1917-1920. Najnowsze ustalenia potwierdzają podejrzenia, że cały ten rejon miał w prehistorycznych czasach ogromne znaczenie kultowe, a początki tego fenomenu są najpewniej dużo starsze niż słynny kamienny krąg.
Mapa równiny Salisbury z nałożonymi wynikami badań geofizycznych
Odkrycie 22 tys. monet w Seaton Down w południowo – zachodniej Anglii
Znalezisko składające się z 22 tysięcy monet sprzed ok. 1700 lat zostało nazwane „Skarbem z Seaton Down” i jest piątym pod względem wielkości skarbem rzymskich monet odkrytym w Wielkiej Brytanii. Odkrycia dokonano na terenie należącym do firmy deweloperskiej w pobliżu stanowiska archeologicznego Honeyditches, koło miasta Seaton nad Kanałem La Manche, gdzie wcześniej odkryto pozostałości rzymskiego siedliska. Pierwsze monety na stanowisku zostały odkryte przy pomocy wykrywacza metali przez poszukiwacza-amatora, który poinformował archeologów o swoim znalezisku. Prace wykopaliskowe doprowadziły do odkrycia i wydobycia 22 tysięcy rzymskich monet, pochodzących z okresu 250-360 r. n.e. Znajdowały się one płytko w ziemi na głębokości około 30 centymetrów na dużym obszarze pola i zostały zachowane w bardzo dobrym stanie. Po wydobyciu trafiły do laboratorium Muzeum Brytyjskiego, gdzie zostały oczyszczone, zidentyfikowane i skatalogowane. Według Wilhelma Hornera, głównego archeologa z Rady Hrabstwa Devon, większość monet pochodzi z okresu dynastii konstantyjskiej (306-361 r. n.e.), a na dobrze zachowanych na monetach portretach widnieje wiele postaci z kręgu rodzinnego Konstantyna I Wielkiego, cesarza rzymskiego w latach 306-337.
Odkrycie starożytnego grobowca w Amfipolis
To największy starożytny grobowiec odkryty do tej pory w Grecji. Znajduje się nieopodal starożytnego Amfipolis w północno-wschodniej części kraju (100 km od Tessalonik). Unikalne znalezisko wydaje się być nienaruszone i może zawierać bogate wyposażenie. Olbrzymi kurhan otacza prawie 500 metrowy marmurowy mur, a zewnętrznego wejścia strzegą sfinksy. We wnętrzu znajdują się misternie rzeźbione kariatydy – kobiece postacie wspierające strop. Całą podłogę przedsionka wiodącego do komory zajmuje imponująca mozaika. Przedstawia ona rydwan zaprzężony w dwa białe konie, powożony przez brodatego mężczyznę w wieńcu laurowym. Poprzedza go posłannik bogów – Hermes ukazany jako psychopompos, czyli przewodnik dusz w zaświaty. Prace archeologiczne wskazują, że grobowiec pochodzi z lat 325-300 p.n.e. Podejrzewa się, że był w nim pochowany Aleksander Wielki. Wśród innych potencjalnych właścicieli grobowca wymienia się też Roksanę, żonę Aleksandra pochodzącą z Baktrii i jego matkę Olimpias. Historycy spekulują również, że mogli w nim zostać pochowani członkowie świty króla lub jeden z jego dowódców. Mocnym kandydatem wydaje się pochodzący z Amfipolis wódz floty Macedończyka – Nearchos.
Sfinksy strzegące wejścia do odkrytego w Amfipolis grobowca
Środek mozaiki został uszkodzony, ale archeolodzy znaleźli brakujące elementy i być może będą w stanie odtworzyć całość
Kariatyda podpierająca sklepienie grobowca
Początki buddyzmu w Lumbini
Archeolodzy w Nepalu odkryli ślady drewnianej struktury z VI w. p.n.e., będące pozostałością najstarszej buddyjskiej świątyni w miejscu narodzin Buddy. Ślady odsłonięto we wnętrzu świątyni Mai Dewi w Lumbini na południu kraju, która upamiętnia narodziny w 560 r. p.n.e. księcia Siddharty Gautamy, który stał się później Buddą Śakjamunim. Według sutr buddyjskich królowa Maja Dewi urodziła go tam nieoczekiwanie podczas podróży. Badania radiowęglowe i termoluminescencyjne wykazały, że ślady nowo odkrytej świątyni pochodzą z VI wieku p.n.e.
Drewniana konstrukcja datowana na ok. VI w p.n.e.
Nowe odkrycia w sprawie genomu neandertalczyków
Naukowcy badający DNA neandertalczyków z każdym miesiącem dowiadują się coraz więcej. Najświeższe publikacje informują o niewielkiej liczebności neandertalskich społeczności i genetycznych różnicach między nami, a naszymi wymarłymi kuzynami. Po więcej szczegółów odsyłam do artykułu –>
Neandertalczyk – wskutek czego i kiedy tak naprawdę wyginął?
Odkrycie arktycznego wraku HMS Erebus
Jest to jeden z dwóch statków nieudanej ekspedycji Johna Franklina, dowódcy ekspedycji, która zaginęła w Arktyce w latach 40. XIX w. Ta nieudana wyprawa uchodzi za jedno z najważniejszych wydarzeń w historii Kanady. 129 brytyjskich żeglarzy próbowało wytyczyć północny szlak z Atlantyku na Pacyfik. Utknęli jednak w lodach Arktyki i nigdy nie wrócili do domów.
Zwodowany w 1826 r. HMS Erebus miał 32 m długości. Był okrętem bombardującym, którego główne uzbrojenie stanowiły dwa ciężkie moździerze kalibru 330 i 250 mm. Oprócz tego miał na pokładzie 10 mniejszych dział. Załoga jednostki liczyła 67 osób. Początkowo HMS Erebus służył na Morzu Śródziemnym, ale ze względu na wyjątkowo mocną konstrukcję kadłuba został przekazany na potrzeby eksploracji mórz podbiegunowych.
Nurek w trakcie eksploracji HMS Erebus
Podwodna bazylika w Turcji
Do niezwykłego znaleziska doszło w tureckiej prowincji Bursa. Archeologom z tamtejszego uniwersytetu udało się odsłonić fundamenty kościoła, pochodzące najprawdopodobniej z V w. Całe odkrycie zapoczątkowało zdjęcie lotnicze wykonane w ramach inwentaryzacji zabytków znajdujących się w regionie. Pierwsze fragmenty starożytnej budowli udało się dostrzec w wodzie na głębokości 1,5 – 2 m, ok. 20 m od brzegu. Następnie w miarę prowadzonych prac udało się odsłonić ukryte fundamenty. Budynek składał się z trzech korytarzy i miał układ bazyliki, popularny w okresie rzymskim. Naukowcy przypuszczają, że budowla zawaliła się w wyniku trzęsienia ziemi, które stosunkowo często nawiedzają tę okolicę i nigdy nie została już odbudowana. Prowincja Bursa to jedne z najważniejszych miejsc dla chrześcijaństwa w całej Turcji. Iznik zwany w starożytności Nikaja lub Nikea, był miejscem w którym odbył się pierwszy sobór powszechny.
Zdjęcie bazyliki z lotu ptaka
Ujęcia z lotu ptaka
Mumifikacja młodsza, niż sądzono
Odkryto, że w starożytnym Egipcie zwłoki mumifikowano znacznie wcześniej, niż sądziliśmy. Badania naukowców z brytyjskich University of York i University of Oxford oraz australijskiego Macquarie University przesunęły aż o 1500 lat wstecz początki mumifikowania. Tradycyjnie uważa się, że w okresie od 4500 do 3100 roku przed Chrystusem, do mumifikacji dochodziło spontanicznie, pod wpływem gorącego suchego piasku pustyni. Pierwsze zaś dowody na celowe mumifikowanie pochodzą z około 2200 roku przed Chrystusem. Specjalistyczne badania biochemiczne przeprowadzone przez doktora Stephena Buckleya z University of York wykazały, że we tkaninach, w które owijano ciała, znajdują się żywice, wyciągi z roślin, gumy i cukry roślinne oraz tłuszcze roślinne i zwierzęce. Do wczesnej mumifikacji nie dochodziło zatem całkowicie w sposób naturalny pod wpływem piasku, lecz zmarłych balsamowano też celowo. Co więcej, wykorzystywano te same związki i w podobnych proporcjach, jakie były w użyciu 3000 lat później, w szczytowym okresie potęgi Egiptu faraonów.
Płótna używane do zawijania zmarłych w Egipcie ponad 6 tys. lat temu były przesiąknięte mieszaniną substancji bardzo podobną do tych używanych, gdy sztuka mumifikacji osiągnęła swój szczyt 3 tys. lat później
Odkrycie twierdzy na duńskiej wyspie Zelandia
Na duńskiej wyspie Zelandia archeolodzy znaleźli pozostałości okrągłej twierdzy datowanej wstępnie na drugą połowę X w. Ślady po fortecy wikingów odkryto w pobliżu miejscowości Køge. Wykopaliska wykazały, że konstrukcja twierdzy przypomina podobne budowle wznoszone na dużą skalę w okresie panowania Haralda Sinozębego.
*Ten władca rządził ze zmiennym szczęściem Danią w latach 958–987 i Norwegią w latach 974–985. Nosił przydomek „sinozęby” z powodu czarnego zęba, częściowo wybitego podczas jednej z bitew. Od tego przydomka pochodzi nazwa popularnej technologii łączności Bluetooth. Król zawdzięcza ją swoim zasługom w zjednoczeniu rywalizujących ze sobą plemion duńskich i norweskich. Technologia Bluetooth powstała po to, aby połączyć komputery z telefonami komórkowymi, aparatami cyfrowymi i innymi urządzeniami.
Prace wykopaliskowe nad twierdzą
Naia – Amerykanka sprzed 13 tys. lat
Odkryty w zatopionej grocie Hoyo Negro na terenie meksykańskiego stanu Quintana Roo ludzki szkielet pochodzi sprzed 12-13 tysięcy lat i stanowi najbardziej kompletny i genetycznie nietknięty szkielet znaleziony w Ameryce. Grota Hoyo Negrozostała zatopiona po ostatnim zlodowaceniu, które zakończyło się około 10 000 lat temu. Są to najstarsze szczątki zlokalizowane w Nowym Świecie. Szkielet należał do młodej dziewczyny, zmarłej w wieku 15-16 lat, nazwanej przez uczonych „Dziewczyną z Hoyo Negro” lub „Naia”. W celu ustalenia dokładnego datowania szkieletu „Naia”, uczeni przeprowadzili analizy DNA mitochondrialnego, węgla radioaktywnego C14 oraz uranu i toru. Rezultaty badań wskazują, że chodzi o dziewczynę pochodzenia azjatyckiego z haplogrupy D, pozwalającej śledzić migracje ludności, która przybyła do Ameryki z Syberii, i podgrupy D1 typowej tylko dla Ameryki. Oprócz szkieletu ludzkiego, w grocie odkryto szczątki 11 wymarłych gatunków zwierząt z późnego plejstocenu. Wśród 26 ssaków, których szkielety spoczywały w Hoyo Negro, znajdują się: trąbowiec, tygrys szablastozębny, leniwiec z gatunku Shasta, tapir gigantyczny, pekari, niedźwiedź, puma, ryś, kojot, coati (ostronos) i nietoperz owocożerny. Hoyo Negro uznano zatem za idealny kontekst paleontologiczny.
Speleo – nurkowie w grocie Hoyo Negro
Źródła:
http://www.naukawpolsce.pap.pl
http://www.przedkolumbem.blogspot.com
http://www.historia.newsweek.pl
Opracowanie: Agnieszka Kozera
Archeologia 